“Цөөвөр” хэмээх Цагаагчин Үхэр жилийн сар шинийн битүүнд буюу энэ пүрэв гарагт “Ээж хадны домог” нэртэй бүрэн хэмжээний уран сайхны киноны нээлт ойнлайн хэлбэрээр болно. Уг бүтээлийг “Чононгоо фильм” продакшны хамт олон үзэгчдэд хүргэх гэж байгаа бөгөөд ерөнхий найруулагчаар, жүжигчин Б.Эрдэнэцэцэг, зохиолыг тус продакшны продюсер, Базарваанийн Мөнхтуяа бичсэн байна. Киноны зохиолчтой ярилцлаа.
-Шинэ хүн өлгийдөж авах гэж буйгаас ялгаагүй таны хувьд киногоо театрт, онлайнаар нээх хоёрын ялгааг хэрхэн төсөөлж байна вэ?
-“Чононгоо фильм” продакшны бүтээлч хамт олныхоо нэрийн өмнөөс уншигч та бүхэнд энэ өдрийн мэндийг хүргэе. Энэ удаагийн кино маань манай хамт олны хоёр дахь уран бүтээл юм. Эхнийх нь “Ээж” нэртэйгээр гарсныг ярилцагч та мэдэж байгаа биз ээ. Онлайнаар нээлт хийх арга барил дэлхий дахинаа хэдийнээ нэвтэрсэн. Ялангуяа хамгийн их зах зээлтэй АНУ, БНХАУ-д аль хэдийнээ дэлгэрсэн байдаг юм билээ. Харин бид Монголдоо анх удаа хийх гэж байна. Нээлтийн үйл ажиллагаа цахим сүлжээнд хоёр үндсэн үйл ажиллагаанаас бүрдэж буй. Тодруулбал, шинэ арга барилаар нээгдэх гэж байгаа учир үүнийгээ хүмүүст илүү таниулах үүднээс онлайн билет захиалсан үзэгчдээсээ азтан тодруулаад эхэлсэн. Эхний хоёр азтан энэ сарын 3-нд тодорч, саяхан нээлтээ хийсэн “Galaxy S20 FE” гар утас, сая төгрөгийн хадгаламжийн дэвтэр, хоёр дахь удаагийн хоёр азтан өчигдөр орой мөн адил бэлгээ гардлаа. Харин гурав дахь нь энэ сарын 11-ны 21:00 цагаас тодорно. Тэр хүн “Toyoto aqua” автомашины түлхүүр гардах юм.
-Дууны хөшөө босгох талаар яригдаж байсан. Хэзээ, хаана сүндэрлэх вэ?
-Энэ бидний маркетингийн хоёр дахь үйл ажиллагаа юм. Нээлтийн үйл ажиллагаа битүүнд болох ч шинийн 1-нээс 8-ны хооронд мөн л гар утасны тохиргоогоор киногоо үзүүлсээр байна. Сар шинийн билэгдэлт энэ өдрүүдэд үзэгчдийнхээ худалдаж авсан тасалбарын орлогоор Төв аймгийн Сэргэлэн суманд байрлах Ээж хад хэмээх хүндэт хайрханы дэргэд киноныхоо дууны хөшөөг босгоно. Аялгууг Монгол Улсын урлагийн гавьяат зүтгэлтэн, хөгжмийн зохиолч Л.Балхжав, шүлгийг сэтгүүлч, яруу найрагч У.Баярсайхан бичиж, “Номин талст” хамтлагийн дуучин Т.Дэлгэрмөрөн дуулсныг уншигчид маань хэдийнээ мэдсэн байх. Хөшөөний үнэ ч нэлээн их өртөгтэйгөөр хийгдэхээр зураг төсөл нь гүйцэтгэгдэж, захиалгаа өгсөн байгаа. Харин хөшөө босгох хугацаагаа Олон улсын эмэгтэйчүүдийн эрхийг хамгаалах өдөр буюу “Март-8”-нд зохион байгуулахаар тухайн аймаг, сумын удирдлагуудаас зөвшөөрөл авсан байгаа. Иймд шинийн 1-нээс 8-ны хооронд манай киног үзсэн үзэгчид гар утас, сая төгрөгийн хадгаламжийн дэвтэр, автомашин хожиж чадсангүй гэж бодох зүйлгүй. Харин ч мөнхийн бүтээл болж үлдэх хөшөөний төсөвт билет захиалсан 8888 төгрөгөөрөө өргөл өргөж байна хэмээн дотроо сүсэглэх учиртай. Лам залж, аравнайлуулах учир зүгээр ч нэг хөшөө биш суварга болох юм. Дорноговь аймагт орших Хан Баянзүрх хайрхан буюу хүслийн Хар уул руу очсон хүн бүхэн “Үлэмжийн чанар” дууг дуулдаг шиг Ээж хаданд очиж мөргөсөн хүмүүс манай киноны дууг дуулдаг болох байх гэсэн чин үнэмшилтэй байгаа. Дууг маань ч хүмүүс их сайхан хүлээн авч, эхнээсээ сурч эхлээд байгаа юм билээ. Бид кино бүтээж мөнгө олох гэж биш эдгээр бүтээлээрээ дамжуулж, бусдад эх дэлхийгээ хайрлах үзлийг түгээхийг эрмэлзэж байгаа юм.
-Гар утсаар үзүүлэхийг үзэгчид хэрхэн хүлээн авч байгаа бол …
-Одоо юм хөгжсөн болохоор wifi ордог телевизтэй айлууд түүгээрээ үзэж болно. Эсвэл яг өөртөө төвлөрч үзэхийг хүссэн хүмүүс гар утсаараа үзэхэд илүү тохиромжтой тул бид энэ төрлийг сонгосон юм. “Вимео” нь бүрэн хэмжээний уран сайхны, баримтат, богино хэмжээний видео бүтээл болон дууны клип, реклам сурталчилгааны зориулалтын бичлэгийг хадгалж давхар live, stream хийж болохуйц өргөн хэрэглээний сайт юм. Энэхүү сайт нь тухайн хэрэглэгчдэд бичлэгээ ил тавих эсвэл нууц байлгах боломжийг санал болгодог бөгөөд мэргэжлийн кино уран бүтээлчид энэхүү сайтыг ашиглан кино наадмууд руу зориулалтын линк болон код ашиглан шүүгчдийн бүрэлдэхүүн рүү илгээдэг. Өнгөрсөн оны статистик судалгаагаар тус сайтын хэрэглэгчдийн тоо 200 сая гаруйд хүрсэн байдаг юм билээ. Мөн ямар ч гацалтгүйгээр үзэгчдэд хүрдгээрээ онцлогтой.
-Тасалбарын үнэ 8888 төгрөг юм билээ. Энэ тооны билэгдлийг юу гэж онцлох вэ?
-Азичууд 8-ийн тоог өсөн дэвжихийн билэгдэл гэж үздэг. Ялангуяа бизнес эрхэлдэг хүмүүс. Тиймээс энэ билэгдлийг илүүд үзсэн.
-Зохиогчтой нь уулзаж байгаагийнх нэг асуултад тодруулга авъя. Дээрх хайрханы тухай домог олон байдаг. Та яг алийг нь сонгосноо хэлж болох уу?
-2012 оны сүүлчээр ээж маань тэнгэр болсон юм. Аавыгаа алдахдаа миний сэтгэл арай зөөлөн өвдсөн. Учир нь тэр үед ээж маань дэргэд байсан учраас. Уг нь би аавын амины охин гэж хэлэгддэг байсан мөртлөө шүү. Харин ээжийгээ алдахдаа дэндүү их эзгүйрсэн. Гэвч 2013 онд охин маань хүүтэй болж сэтгэл минь тайвширсан. Ирж, буцдаг тавилан энэ аж. Тэгээд би өөртөө “Уран бүтээл рүүгээ орохгүй бол болохгүй нь” гэж хэлээд 2016 онд “Чононгоо фильм” продакшнаа байгуулсан. Тийнхүү анхны киногоо “Ээж” гэж нэрлэсэн.
-“Ээж хадны домог” киноны зохиолын хувьд …
-Би бусдын л адил энэ хайрханд очиж залбирдаг. Тэгж явах үед олон домог сонссон, уншсан. Жишээ нь “Хөгшин ноён залуухан сайхан эмэгтэйд дурлаж хатнаа болгох гэсэн боловч тэр бүсгүй нь сэтгэлтэй хүнтэй байсан тул орон нутгаасаа дайжиж, өдгөө тогтож мөнхөрсөн газар ирж. Гэтэл нөгөө ноён түшмэлүүдээ явуулж, “Ирэхгүй гэвэл толгойг нь ч хамаагүй аваад ирээрэй” гэсэн тул толгойгүй болж тогтсон гэнэ билээ. Харин хожим толгойг нь суурилуулсан” гэх. Мөн “Долоон ямаатай эмгэн тэр газар олон жил амьдарч байгаад сүүлд хүн хэлбэртэй чулуу болж тогтсон гэнэ” гээд л. Гэхдээ эдгээр домгийн аль нь ч миний сэтгэлийг хөдөлгөөгүй. Харин ээжийгээ алдсанаас хойш Ээж хаданд очиж мөргөхөд яг л ээжтэйгээ уулзсан мэт сэтгэгдэл төрсөн. Тэр агшныг мэдсэн юм шиг фэйсбүүкээр “Ээж хадны үнэн зөв домгийг мэддэг хүн байна уу” гэсэн давлагаа явсан юм. Тэгэхэд нэг хүн “Өнчирч үлдсэн таван хүүхдийг өөрийнхөө нэг хүүтэй хамт өсгөж хүмүүжүүлсэн ч дайн тулаанд өргөж авсан таван хүүгээ алдаж. Ингээд төрсөн хүүгээ ч дайнд мордуулсан ээж Хэнтийн нуруунаас Төв аймгийн Сэргэлэн сум хүртэл сунаж мөргөхдөө “Хүүг минь л эсэн мэнд ирүүлээч” гэж гуйж. Ингээд төгсгөл болсон газраа чулуу болж тогтжээ” гэсэн байв. Тэр бол надад маш их таалагдсан. Би Хэнтий аймгийн Мөрөн сумын гаралтай л даа. Ээж маань найман хүүхэд төрүүлсэн. Гэхдээ жил бүр аймгаасаа цэрэгт мордож байгаа хөвгүүдийг үдэж өгөх гээд өргөх сүүгээ бэлдчихээд шөнө унтахгүй хүлээгээд суудаг байсан. Харин манай сумын хөвгүүд цэрэгт явахдаа “Өлзийхутаг гуай би цэрэг явах гэж байна” гэж заавал ирж хэлж, үнсүүлээд морддог. Татагдаж ирэхээрээ дахиад л бууж, үнэсүүлж золгодог заншилтай болчихсон. Тэр үед ээж маань бүгдэд нь хоол, цай хийж өгч дайлж цайлаад мордуулдаг байлаа. Яг л “Өндөр ээж” кино шиг. Би ийм л сайхан сэтгэлтэй хүний үр. Тийм болохоор би энэ киног хийх ёстой юм байна гэж шийдсэн. Мөн ээжийн минь амьдралтай ижил домог уншигдсан болохоор эргэлт буцалтгүй орсон доо.
-Гэхдээ “Сайны хажуугаар саар” гэгчээр Д.Мягмартогтох гэдэг сэтгүүлч залуу танай киноны маркетингийг буруугаар мушгин гуйвуулсан байна билээ. Тантай албан ёсоор уулзсан уу?
-Үгүй. Гэхдээ би тэр залууд албан ёсоор гомдол гаргана. Эхлээд хэл амгүйгээр киноныхоо нээлтийн үйл ажиллагааг дуусгая гэж бодож байна. Манай киноны 70 орчим хувьд хүүхэд тоглосон. Эдгээр жаахан хүүхэд тэр сайхан хайрханы тухай домгийг дэлгэцэд мөнхлөх гэж хичээж байхад. Нээлтийн арга хэмжээгээ сэтгэл догдлон хүлээж суухад тэр залуу хүний ярилцлага, маркетингийн ажлыг өөрийнхөө хүслээр өөрчилж, фотошоп хийж, нийгмийн сүлжээнд харлуулж, дэлгэсэнд үнэхээр гомдолтой байна.
-Бизнес хийдэг нэг нөхөр Ээж хаданд гэр барьж, мөргөх гээд ирсэн хүмүүсийг таксаар оруулдаг байсан гэсэн яриа байдаг. Энэ талаар та сонссон уу?
-Сонссон. Улаанбаатар, Бээжин хоёрын хооронд хувиараа бизнес эрхэлдэг байсан залуу гэдэг. Тэр “Вагонд гахай үүрч зовж байхаар Ээж хаданд гэр бариад мөргөж, залбирах гээд ирсэн иргэдээс тодорхой хэмжээний такс аваад байвал харьцангуй биед амар юм биш үү” гэж сэтгээд ном журмынх нь дагуу албан бичиг бүрдүүлж, гэр барьсан юм билээ. Эхний хугацаанд ашиг олж гайгүй ажиллаж байтал хоёр хүүхэд нь нэг өдөр юу ч харахгүй болсон гэсэн. Тэгэхээр нь эхлээд гадаад, дотоодын эмнэлгээр явсан ч тусыг эс олсон тул ламд үзүүлтэл “Хүү минь ээ, чи лусын нүдийг боосон байна шүү дээ. Тэр лусын нүдний боолтыг аваарай” гэж. Ингээд тэр залуу нөгөө гэрээ хуу татаж аваад удаагүй байтал хоёр хүүхдийнх нь нүд зүгээр болсон гэсэн. Тэр мөчид “Энэ хайрхан миний хоолоо олж идэх арга биш байна” гэж хэлээд явсан гэдэг. Энэ бол үнэн бодит зүйл. Тэгэхээр зүгээр ч нэг чулуу биш байгаа биз.
-Ярианыхаа сэдвийг өөрчилчхөд таныг уншигчид маань “Чухам ямар мэргэжилтэй бол” гэж бодож магадгүй …
-Найруулагч мэргэжилтэй л дээ. 2007 оноос хойш л өөрийн гэсэн продакшн байгуулах хүсэл тээсэн. Тэр жил би “Үхэж үл болно” киноны анхны группт туслах найруулагчаар ажилласан. Тэгэхдээ олон зүйл сурсан, их хүсэл тэмүүлэх авсан. Тухайн үед миний зохиолоор дөрвөн кино хийгдчихсэн байлаа.
-Тодруулбал, ямар ямар кино вэ?
-“Буцааж нэхэхгүй хайр”, “Нулимсанд дэвтсэн хайр”, “Дутуу эдэлсэн жаргал”, “Тэнгэрт харвасан од”. Мөн Архангай аймгийн театртай хамтарч “Битгий яваач” нэртэй жүжгийг УДЭТ-ийн найруулагч Ч.Түвшинтэй хамтарч тавьсан.
-Таны дараагийн томоохон төсөл юу байгаа вэ?
-Чингис хааны хатдуудаар цуврал кино хийе гэсэн төсөл эхлүүлээд байна. Их хааны тухай кино байгаа ч хатадынх нь тухай хийвэл илүү сонирхолтой юмуу гэж бодсон. Ингээд хатдыг нь судлав. Чононгоо бол нүүдэлчин Алтайн домогт бичигдсэн байдаг. Чоно өсгөсөн гэдэг. Энэ домог Японд ч байдгийг мэдээд бусад улсад ч байх магадлалтай юм байна гэж бодсон. Дараа нь Алунгоо, Өэлүн, Бөртэ нарын зэргээр эхлүүлж дөрвөн охин, дөрвөн бэр гээд хөврөхөөр 17 бүлэг болж байгаа юм. Энэ төслөө би олон улсынх болгох зорилготой байгаа. Жишээ нь Хулан хатны дүрд БНСУ-ын супер эмэгтэй жүжигчинг тоглуулаад Монгол жүжигчидтэйгээ хамтарвал зах зээл нь ч илүү юмуу. Мөн Монголын түүхийг дэлхий илүү мэддэг болно. Бусад хатдыгаа ч ялгаагүй. Одоогоор нэг бүлэг нь яригдаад эхэлчихсэн байгаа. Судалгаа шинжилгээний ажилдаа орсон. 2023 онд Монгол, Англи Улсын дипломат харилцаа тогтоосны 60 жилийн ой тохионо. Энэ цаг үеийг ашиглаж, аль нэг хатны дүрээ Англичуудад санал болохоор ярьж байгаа.
-Мөн таны ажлын өрөөнд “Хор” нэртэй киноны зураг харагдсан. Энэ ямар учиртай вэ?
-Улс төрийн сэдэвтэй кино хийгдэнэ. Зураг авалт нь одоогоор 30 хувьтай яваа. Манай улсын нийгэмд болж байгаа бүх муу, муухай зүйл илчлэгдэнэ. Зураг авалтаа дуусгах хугацаа болчхоор байгаа хэдий ч цар тахал үнэндээ хөл тушиж байна. Гэхдээ үзэгчиддээ удахгүй хүргэнэ ээ. Манай улсын тэргүүн эгнээний жүжигчид сонгогдсон байгаа.
-Ярилцсанд баярлалаа.
